Ο χώρος αυτός αποτελεί ένα πολύ σημαντικό τμήμα του melissoxoros.gr. Είναι ένα κομμάτι της "κυψέλης γνώσης" που έχει σα σκοπό να δώσει ερεθίσματα στους φίλους και τους αναγνώστες του blog να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους μέσα από άρθρα σχετικά με τον συναρπαστικό κόσμο της μέλισσας και όχι μόνο.
Σε κάθε μια από τις αναρτήσεις θα περιλαμβάνονται και σύνδεσμοι για μετάβαση σε εξωτερικές σελίδες με σύνδεση με τις εκάστοτε βιβλιογραφικές πηγές ώστε να μεγαλώνει ακόμη περισσότερο το γνωστικό μονοπάτι του αναγνώστη.
Οι προτάσεις σας είναι όχι μόνο ευπρόσδεκτες αλλά και απαραίτητες για το χτίσιμο αυτής της κυψέλης γνώσης μελισσο-pedia.
1.Ο Αριστοτέλης και οι μέλισσες
Ο Αριστοτέλης – εκτός από μεγάλος φιλόσοφος- ήταν και ο ιδρυτής της επιστήμης της Βιολογίας, υποστηρίζει ο Armand Marie Leroi , καθηγητής της Εξελικτικής Βιολογίας του πανεπιστημίου Imperial College του Λονδίνου.
Όπως αναλύει σε άρθρο του, “στην ερώτηση “ποιος είναι ο μεγαλύτερος βιολόγος της ιστορίας;”, οι περισσότεροι θα απαντούσαν ότι είναι ο Δαρβίνος. Κι όμως τον τίτλο του μεγαλύτερου επιστήμονα της Βιολογίας, ίσως και ολόκληρης της επιστήμης, τον αξίζει ο Αριστοτέλης, αφού δεν έφερε απλώς μια επιστημονική επανάσταση στην βιολογία, αλλά την δημιούργησε”.
Ο Armand Marie Leroi, αφού ολοκλήρωσε μία πολυετή έρευνα για τον Δαρβίνο (1809- 1882 μ.Χ), ανακάλυψε ότι η μελέτη της Βιολογίας θα ήταν ελλιπής αν δεν συνοδευόταν από αντίστοιχη έρευνα για τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο. Έτσι πρότεινε στο BBC να δημιουργήσει ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στον Αριστοτέλη (384- 322 π.Χ.).
Μπορείτε να παρακολουθήσετε αυτό το ντοκιμαντέρ ακολουθώντας τον σύνδεσμο.
Τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε σήμερα για τις μέλισσες προέρχονται από τον πανεπιστήμονα Αριστοτέλη. Τον κορυφαίο αυτό φιλόσοφο που όμοιό του δεν ξανά γνώρισε η ανθρωπότητα.
Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που μελέτησε εις βάθος τις μέλισσες και έγραψε για αυτές στο 5ο βιβλίο του έργου του «Περί τα ζώα ιστορίαι».
Μπορείτε να ανατρέξετε στο αρχαίο κείμενο ανατρέχοντας στην Βικιθήκη.
Μέσα σε αυτό το βιβλίο αναφέρει ότι υπάρχουν τρεις βιολογικές μορφές τις μέλισσας. Η βασίλισσα, που είναι το μόνο γόνιμο θηλυκό και μητέρα όλων των υπόλοιπων μελισσών. Οι κηφήνες, που είναι τα αρσενικά μελίσσια και μαζί με τη βασίλισσα ευθύνονται για τη διαιώνιση του είδους.
Οι κηφήνες προέρχονται από τα μη γονιμοποιημένα αβγά της μέλισσας. Αντίθετα από τα γονιμοποιημένα αυγά προέρχονται όλα τα υπόλοιπα στείρα θηλυκά, που ονομάζονται εργάτριες. Οι εργάτριες είναι υπεύθυνες για όσα εξασφαλίσουν την επιβίωση του μελισσιού. Δηλαδή συλλέγουν και αποθηκεύουν το νέκταρ, τη γύρη και το νερό και δημιουργούν το μέλι. Επιπλέον κατασκευάζουν τις κηρύθρες, ανατρέφουν τους γόνους και είναι υπεύθυνες για φρούρηση της κυψέλης. Είναι
έτοιμες να αποκρούσουν οποιονδήποτε εχθρό δίνοντας ακόμα και τη ζωή τους για αυτό. Κάθε μέλισσα που επιτίθεται και κάνει χρήση του κεντριού της, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, πεθαίνει (σε αντίθεση με τις σφήκες). Με αυτήν την αυτοθυσία αποκρούει τον εχθρό, προστατεύοντας έτσι ολόκληρη την κυψέλη.
Ο Αριστοτέλης κατέληξε σε όλα τα προηγούμενα συμπεράσματα, από τις παρατηρήσεις που έκανε σε κυψέλες με κηρύθρες.
Αφορμή για αυτήν του την μελέτη υπήρξε η απλή παρατήρηση μιας κίτρινης σκόνης, σε μορφή σβόλων, στα πόδια της μέλισσας. Αυτούς τους σβόλους τους ονόμασε κήρινθους, δηλαδή κηρός των ανθών. Αυτή η ονομασία χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από παλαιούς μελισσοκόμους σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος .
Το μέλι πηγή ζωής για την αρχαιότητα
Οι γραπτές αναφορές στο μέλι ή στη μέλισσα είναι πάμπολλες. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιους συγγραφείς, όπως ο Όμηρος, ο Ιπποκράτης, ο Δημόκριτος, ο Ξενοφώντας, ο Πυθαγόρας και άλλοι.(Για το πλήρες άρθρο ακολουθήστε τον σύνδεσμο).
Κατά την αρχαιότητα, στην καθημερινή ζωή και διατροφή το μέλι καταναλωνότανε αυτούσιο, στη μαγειρική ή σε παρασκευάσματα με άλλα τρόφιμα. Έχουμε πληροφορίες παρασκευής και χρήσης για τα:
Μηλόμελο. Μήλα διατηρημένα σε μέλι καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το μέλι αποκτούσε τη χαρακτηριστική οσμή των μήλων. Την ίδια συνταγή παραλλάσανε και με άλλα φρούτα.
Μελίκρατο. Μέλι με γάλα. Τροφή των παιδιών.
Οξύμελο. Μέλι με ξύδι. Για την αντιμετώπιση του πυρετού.
Υδρόμελο. Ηδύποτο που προκύπτει από αλκοολική ζύμωση του μελιού. Παρασκευάζεται και στις μέρες μας.
Οινόμελο. Μέλι με κρασί. Αναφέρεται ότι ο Δημόκριτος έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα γιατί κατανάλωνε οινόμελο με άρτο.
Ο Δημόκριτος έδινε μεγάλη σημασία στην επάλειψη του σώματος με λάδι για τη διατήρηση της υγείας. Όταν μάλιστα τον ρωτούσαν πώς μπορεί να είναι κανείς υγιής απαντούσε: «Μουσκεύοντας το εσωτερικό με μέλι και το εξωτερικό με λάδι».
Φαίνεται ότι πέθανε σε πολύ προχωρημένη ηλικία, αφού κατατασσόταν στους μακροβιότερους Έλληνες στοχαστές. Διάφορες πηγές παραδίδουν ότι έζησε από 90 ως και 109 χρόνια. Δε γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία του θανάτου του, η οποία τοποθετείται συμβατικά στο 370 ή 360 π.Χ. Και για το τέλος του φιλοσόφου υπάρχουν διάφοροι θρύλοι. Σύμφωνα με έναν απ' αυτούς ήθελε να αυτοκτονήσει, όντας σε βαθιά γεράματα, με αποχή από την τροφή. Επειδή, όμως, ήταν οι ημέρες των Θεσμοφορίων και οι γυναίκες της οικογένειας ήθελαν να τις γιορτάσουν, τον παρακάλεσαν να αναβάλλει το θάνατό του για λίγες μέρες.Διέταξε τότε να του φέρουν κοντά ένα αγγείο με μέλι (ή ζεστά ψωμιά κατά άλλη εκδοχή) και έζησε ώσπου να περάσουν οι γιορτές, μόνο με τη μυρωδιά του μελιού. Όταν πέρασαν οι μέρες, παραδόθηκε στο θάνατο.
2.Τι κοινό έχουν οι μέλισσες, το ανθρώπινο σώμα και τα πέταλα ενός λουλουδιού;
Υπόκεινται όλα στο κανόνα της φύσης που ονομάζεται χρυσή τομή. Παρουσιάζεται
και στα τρία ο χρυσός αριθμός φ
Τι είναι όμως ο αριθμός φ;
Μια σπουδαία αριθμολογική προσέγγιση ή οποία έχει σαφές επιστημονικό υπόβαθρο είναι ο χρυσός αριθμός φ, ή όπως αλλιώς λέγεται η χρυσή αναλογία.
Ως χρυσή τομή φ ορίζεται ως το πηλίκο των θετικών αριθμών α και β όταν ισχύει α/β=(α+β)/β και ισούται περίπου με 1,618. Θεωρείται ότι δίνει αρμονικές αναλογίες και για το λόγο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί στην αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική, τόσο κατά την αρχαία Ελλάδα όσο και κατά την Αναγέννηση. Η χρυσή τομή συμβολίζεται με το γράμμα φ προς τιμήν του Φειδία, του γνωστότερου ίσως γλύπτη της ελληνικής αρχαιότητας, και του σημαντικότερου της κλασικής περιόδου.
Με βάση το χρυσό λόγο δημιουργήθηκαν πολλά έργα της κλασσικής εποχής, όπως ο Παρθενώνας, και της αναγεννησιακής εποχής, όπως είναι ζωγραφικά έργα του Λεονάρντο ντα Βίντσι.
Ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται για την απόδοση της αρμονίας σε έργα, ή στην πλαστική χειρουργική για την ωραιοποίηση του ανθρώπινου προσώπου.
Το 1202 ο Λεονάρντο Μπονάτσα προσπάθησε να υπολογίσει την ταχύτητα αναπαραγωγής των κουνελιών στη Γη σε ιδανικές συνθήκες.
Ας υποθέσουμε, έλεγε,ότι έχουμε ένα μοναδικό ζευγάρι, το οποίο αρχίζει να αναπαράγεται από τον πρώτο κιόλας μήνα και μετά από κάθε μήνα κύησης γεννά ένα ακόμη ζεύγος. Και ότι κάθε νέο ζεύγος γίνεται γόνιμο σε δύο μήνες μετά τη γέννησή του και αρχίζει να αναπαράγεται με τον ίδιο ρυθμό. Πόσα ζευγάρια κουνελιών θα έχουμε στο τέλος του πρώτου χρόνου; Στο τέλος του πρώτου μήνα το αρχικό ζευγάρι είναι έτοιμο να τεκνοποιήσει, αλλά υπάρχει μόνο αυτό. Στο τέλος του δεύτερου μήνα έχουμε το αρχικό ζευγάρι και το πρώτο ζευγάρι παιδιών του. Στο τέλος του τρίτου μήνα έχουμε το αρχικό ζευγάρι, το πρώτο ζευγάρι παιδιών του, που είναι έτοιμα κι αυτά να τεκνοποιήσουν, και ένα δεύτερο ζεύγος παιδιών του. Στο τέλος του τέταρτου μήνα έχουμε το αρχικό ζευγάρι και το τρίτο ζεύγος παιδιών του, το πρώτο ζεύγος παιδιών και το πρώτο δικό τους ζεύγος παιδιών, καθώς και το δεύτερο ζεύγος παιδιών, που είνα ι έτοιμο να τεκνοποιήσει. Πιο συγκεκριμένα, η ακολουθία των ζευγαριών κουνελιών είναι: 1, 1, 2, 3, 5. Μπορείτε να εντοπίσετε το μοτίβο που κρύβεται πίσω από αυτή την αλληλουχία; Αν την επεκτείνουμε λίγο ακόμα, τα πράγματα αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233...Δηλαδή, για να δημιουργήσουμε τη λεγόμενη ακολουθία Φιμπονάτσι (γνωστή και ως «αριθμοί Φιμπονάτσι»), αρκεί να προσθέσουμε τα δύο προηγούμενα νούμερα για να έχουμε το αμέσως επόμενο. Όμως, τι σχέση έχει αυτή η ακολο υθία με το χρυσό αριθμό. Το πηλίκο της διαίρεσης κάθε νούμερου της ακολουθίας με το προηγούμενο του πλησιάζει το χρυσό αριθμό. Όσο προχωρεί η ακολουθία, το πηλίκο προσεγγίζει ολοένα και περισσότερο το χρυσό αριθμό.
Που αλλού εμφανίζεται o χρυσός αριθμός;
Στην αρχιτεκτονική
Η πρόσοψη του Παρθενώνα αποτελεί ένα παράδειγμα χρήσης της χρυσής τομής (Φ) στην αρχιτεκτονική.
Το Φ στην τέχνη
Αργότερα ο Leonardo Da Vinci ζωγράφισε το πρόσωπο της Mona Lisa ώστε αυτό να χωράει τέλεια σε ένα χρυσό ορθογώνιο και δόμησε τον υπόλοιπο πίνακα γύρω από το πρόσωπο χωρίζοντάς τον επίσης σε χρυσά ορθογώνια. Ο Mozart διαίρεσε μεγάλο αριθμό από τις σονάτες του σε δύο μέρη, η χρονική αναλογία των οποίων αντιστοιχεί στη χρυσή τομή, τον αριθμό φ, αν και υπάρχει σημαντική διχογνωμία για το κατά πόσο αυτό έγινε σκόπιμα.
Το Φ στη φύση
Το ανθρώπινο σώμα έχει δομηθεί και αναπτύσσεται σε αναλογίες Φ. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές «ανατολίτικες θρησκείες» και κινήματα στα πλαίσια της διδασκαλίας τους για διαλογισμό και την «αυτοσυγκέντρωση και στο λεγόμενο «γιόγκα» η στάση του ανθρώπινου σώματος γίνεται κατά αυτό τον τρόπο έτσι ώστε τα «κεντρικά - κομβικά» σημεία του σώματος να βρίσκονται σε αναλογίες Φ.
Αν μετρήσουμε την απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού μέχρι το πάτωμα και τη διαιρέσουμε με την απόσταση από τον αφαλό μέχρι το πάτωμα προκύπτει πάντα ο ίδιος αριθμός...
Αν μετρήσουμε την απόσταση από τον ώμο μέχρι τις άκρες των δακτύλων και τη διαιρέσουμε με την απόσταση από τον αγκώνα μέχρι τις άκρες των δακτύλων προκύπτει πάντα ο ίδιος αριθμός... ο αριθμός αυτός είναι ο 1,618 ή ο γνωστός αριθμός φ!!! Στο ανθρώπινο σώμα ο χρυσός λόγος εντοπίζεται σε πολλές ανατομικές αναλογίες, τις οποίες παρατήρησε και κατέγραψε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στον βιτρούβιο άντρα.
Πού αλλού συναντάμε τον αριθμό αυτό; Στον αριθμό της σπείρας που μπορούμε να μετρήσουμε αριστερά και δεξιά στους σπόρους των ηλίανθων, στον αριθμό των πετάλων των λουλουδιών (3 στο αγριόκρινο, 5 ή 8 σε κάποια φυτά του γένους ranunculus, ενώ οι μαργαρίτες και οι ηλίανθοι συνήθως έχουν 13, 21, 34, 55 ή 85 πέταλα...) και στον αριθμό των ανθών στα σπιράλ του κουνουπιδιού και του μπρόκολου.
Επίσης, στον ναυτίλο (ένα πανέμορφο κοχύλι), ο λόγος των ακτινών του κάθε θαλάμου με τον προηγούμενο ισούται με το χρυσό λόγο.
Για ποιο λόγο άραγε η φύση δείχνει ιδιαίτερη αδυναμία στην ακολουθία των αριθμών που ο λόγος τους μας δίνει το φ (ακολουθία Φιμπονάτσι); Τα φύλλα, τα πέταλα και οι σπόροι οργανώνονται στα φυτά ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο μοτίβο γιατί έτσι, καθώς αναπτύσσονται, αξιοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το διαθέσιμο χώρο. Αν κατανείμουμε τα φύλλα στο μίσχο σύμφωνα με το χρυσό αριθμό, όλα θα επωφελούνται στο μέγιστο βαθμό από το φως του ήλιου, χωρίς να κρύβει το ένα το άλλο. Τα λουλούδια, χάρη στο χρυσό αριθμό, προσελκύουν όσο το δυνατόν καλύτερα τα έντομα που μεταφέρουν τη γύρη. Η ακολουθία Φιμπονάτσι είναι η πιο επιτυχημένη προσέγγιση του αριθμού φ.
Σε ένα μελίσσι...
Η μέλισσα γεννιέται από ένα μη γονιμοποιημένο αβγό της βασίλισσας, δηλαδή έχει μητέρα αλλά όχι και πατέρα. Αντιθέτως, τόσο η βασίλισσα (η μοναδική που μπορεί να κάνει αβγά) όσο και οι εργάτριες γεννιούνται από αβγά που έχουν γονιμοποιηθεί από αρσενικό. Αυτές, λοιπόν, έχουν και πατέρα και μητέρα. Επομένως, το γενεαλογικό δέντρο του κηφήνα διαμορφώνεται ως εξής: έχει 1
μητέρα, 2 παππούδες (αρσενικό και θηλυκό), 3 προπαππούδες (δύο από την οικογένεια της γιαγιάς και μία του παππού), 5 προπροπαππούδες, 8 προ προ προπαππούδες και ούτω καθεξής.
Το γενεαλογικό δέντρο του κηφήνα είναι μια ακολουθία Φιμπονάτσι!
Μουσείο Έρευνας στην Εντομολογία του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια,
ανακάλυψε ότι η αναλογία που υφίσταται ανάμεσα σε εργάτριες μέλισσες και
κηφήνες σε ένα μελίσσι προσεγγίζει το χρυσό αριθμό...